Velayet Davası

Velayet, çocuğun bakım, eğitim ve diğer temel ihtiyaçlarının sağlanmasıyla ilgili sorumlulukların, çocuğun üstün yararını gözeterek belirlenmesidir. Türk hukukunda velayet davaları, Türk Medeni Kanunu’nun 335 ila 351. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Aşağıda velayet davasının açılması, şartları ve süreci detaylandırılmıştır.

Velayet hakkı, çocuğun fiziki ve manevi gelişiminin sağlanması amacıyla ebeveynlere tanınmış bir haktır. Bu hak, çocuğun reşit olmasına veya mahkeme kararıyla kısıtlanmasına kadar devam eder (TMK m.335).

• Boşanma Sonrası Velayet: Boşanma davası sırasında velayet, çocuğun üstün yararı gözetilerek eşlerden birine verilir. Boşanma sonrası velayet değişikliği için ayrı bir dava açılabilir.
• Evlilik Dışı Çocuklarda Velayet: Evlilik dışı doğan çocukların velayeti anneye aittir. Ancak, babanın velayet talep etmesi durumunda dava açılması gerekir (TMK m.337).
• Velayetin Değiştirilmesi: Velayet hakkına sahip tarafın bu hakkı kötüye kullandığı veya çocuğun üstün yararını ihlal ettiği durumlarda, diğer taraf velayetin değiştirilmesi için dava açabilir (TMK m.183).

Mahkeme, velayeti belirlerken çocuğun üstün yararını göz önünde bulundurur. Değerlendirme yapılırken şu kriterler dikkate alınır:

• Çocuğun yaşı ve fiziksel gelişimi
• Anne veya babanın ekonomik ve sosyal durumu
• Çocuğun eğitim ihtiyaçları
• Çocuğun görüşü (Çocuk Hakları Sözleşmesi m.12, TMK m.339)
• Ebeveynin ahlaki durumu ve yaşam tarzı

1. Dava Dilekçesinin Hazırlanması:
   Velayet davası açmak isteyen taraf, dava dilekçesinde velayet talebini ve gerekçelerini açıkça belirtmelidir. Ayrıca, çocuğun üstün yararına ilişkin deliller eklenmelidir.
2. Yetkili Mahkeme:
   Velayet davalarında yetkili mahkeme, çocuğun ikamet ettiği yerin aile mahkemesidir (TMK m.11).
3. Delil ve Tanıklar:
   Mahkemeye, velayet talebini destekleyecek deliller (tanık beyanları, raporlar, çocuğun beyanı) sunulur. Gerekirse uzman görüşü alınır.
4. Geçici Tedbir Kararları:
   Mahkeme, dava sürecinde çocuğun menfaatlerini korumak amacıyla geçici velayet kararları alabilir (TMK m.169).
5. Karar:
   Mahkeme, çocuğun üstün yararını gözeterek velayeti anneye, babaya veya istisnai olarak üçüncü bir kişiye verebilir.

Türk Medeni Kanunu’nun 348. maddesine göre, velayet hakkına sahip ebeveynin bu hakkı kötüye kullandığı, çocuğun güvenliğini tehlikeye attığı veya yükümlülüklerini yerine getirmediği durumlarda, velayet hakkı kaldırılabilir.

• Şartlar:
  Velayetin değiştirilmesi için çocuğun menfaatlerini ciddi şekilde etkileyen yeni bir durumun ortaya çıkması gerekir (örneğin, ebeveynin kötü alışkanlıklar edinmesi, şiddet uygulaması veya çocuğun eğitim hayatını ihmal etmesi).
• Deliller:
  Mahkemeye bu durumu ispatlayacak deliller sunulmalıdır. Çocukla ilgili pedagojik değerlendirme raporları, tanık ifadeleri ve diğer belgeler kullanılabilir.

Türk hukukunda çocuğun belirli bir yaşa gelmiş olması durumunda (genellikle 8 yaş ve üstü), mahkeme çocuğun görüşünü dikkate alır (TMK m.339). Ancak bu görüş, çocuğun üstün yararına aykırı ise mahkeme tarafından reddedilebilir.

Velayet hakkı kendisine verilmeyen taraf, çocukla kişisel ilişki kurma hakkına sahiptir. Bu hak, çocuğun psikolojik ve fiziksel sağlığını olumsuz etkilemeyecek şekilde düzenlenir (TMK m.182).

Velayet davalarının sonuçlanma süresi, davanın karmaşıklığına ve mahkemenin iş yüküne bağlı olarak değişir. Ortalama olarak 6 ay ila 1 yıl arasında sonuçlanabilir.