Hakaret Suçunun Anayasaya Aykırılığı

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “üç aydan iki yıla kadar hapis veya” ifadesinin Anayasa’nın 13., 25., 26., 27., ve 28. maddelerini ihlal etmektedir.

Anayasa’nın 13. maddesinde temel hak ve hürriyetlere gerçekleştirilen müdahalelerin ölçülülük ilkesine uygun olması gerekmektedir. Ölçülülük ilkesi getirilen sınırlamanın öngörülen amacı gerçekleştirmek için elverişli, zorunlu olmasını ve öngörülen yaptırımın amaç ile orantı içinde olmasını ifade etmektedir.

Ceza hukuku yaptırımlarının kişilerin şeref ve onurunu diğer deyişle manevi varlığını korumak için elverişli olduğu konusunda şüphe bulunmamaktadır. Bununla beraber kişilerin manevi varlığının korunması için ceza hukuku yaptırımlarının zorunlu/gerekli olduğu noktasında görüş birliği bulunmamaktadır. 

Günümüzde Dünya’da birçok çağdaş demokratik ülke hakareti suç olarak düzenlemekten vazgeçmiş, bunun yerine özel hukuk yaptırımına bağlamayı tercih etmiştir. Avrupa Konseyi üyesi ülkelerin bir kısmında ise hapis cezası yaptırımı kanunlarda yer almakla beraber uygulanmamaktadır. 

Buna karşın ceza hukuku yaptırımlarını kullanmaya devam eden ülkeler de bulunduğundan, hakaret suçunun Türk Ceza Kanunu’nda yer almasının zorunlu/gerekli olduğu tartışılabilir. 

Lakin hakaret fiilinin ceza hukuku tarafından yaptırıma bağlanmasının kabul edilmesi halinde de hürriyeti bağlayıcı ceza öngörülmeden, Türk Ceza Kanunu’nun 50. maddesinde öngörülen yaptırımlar ile cezanın hem caydırıcılık hem de ıslah amaçlarına ulaşması mümkündür. Bu nedenle hakaret fiilleri için Türk Hukuku bakımında hürriyeti bağlayıcı cezanın zorunlu olduğu kabul edilemez.

Ölçülülük ilkesinin orantılılık alt unsuru açısından ise Türk Ceza Kanunu’nun 125/1 hükmünün anayasaya aykırı olduğu açıktır.

Hakaret suçunun hapis yaptırımına bağlayan normların kaldırılması Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nin 2007 tarihli ve 1577 sayılı kararı ile tavsiye edilmiştir. Bu kararın 11. ve 17. paragraflarında TCK’daki hakaret düzenlemesi doğrudan örnek gösterilmiştir. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Incal – Türkiye, Öztürk – Türkiye kararlarında hakaret cezasına hapis yaptırımı uygulanmasında taraf devletlerin itidalli olmasını; Ceylan – Türkiye kararında mümkün olduğu müddetçe hukuki ve idari yaptırımların kullanılması gerektiğini belirtmiştir. 

TCK 125/1 hakaret suçunun basit hali için “üç aydan iki yıla kadar hapis” cezası öngörmektedir. Ceza politikası TBMM’nin takdir alanında olmakla beraber TBMM günümüzde bu takdir hakkını Anayasanın belirlemiş olduğu sınırlar içerisinde kullanmak zorundadır. Anayasa’nın 13. maddesinde yer alan ölçülülük ilkesinin hakaretin suç olarak tanımlanmasını engellemese dahi iki yıla kadar çıkabilecek hapis cezasının orantısız olduğunu kabul etmek zorunludur.

Özel kişiler arasında; eleştiri niteliği olmayan ifadelerde iki yıla varabilecek hapis cezası yaptırımı korunan değer ile yaptırım arasındaki oranı aşmakta, bundan daha vahimi başta gazeteciler olmak üzere bireylerin eleştiri amaçlı ifadelerini cezalandırmakta ve ülke genelinde ifade hürriyetini baskılamaktadır.